Jak mówić o osobach starszych?

Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy, jak ważne jest odpowiednie mówienie o osobach starszych. Sposób, w jaki używamy słów i określeń, może wpływać na ich poczucie godności, samopoczucie i szacunek, jakim ich obdarzamy. Dlatego warto zastanowić się nad tym, jak rozmawiamy z osobami starszymi i jak unikać stereotypów oraz określeń pejoratywnych. W tym artykule przedstawimy kilka wskazówek dotyczących tego, jak należy mówić o osobach starszych, aby wyrazić im należny szacunek i zainteresowanie.

Unikaj stereotypów i określeń pejoratywnych

Pierwszą zasadą jest unikanie stereotypów i określeń pejoratywnych w odniesieniu do osób starszych. Często bywa, że posługujemy się zwrotami, które mogą być krzywdzące lub niestosowne wobec dojrzałych osób. Dlatego wskazane jest używanie neutralnych i pozytywnych zwrotów, omijających negatywne konotacje. Zamiast mówić „starszy pan”, „starsza pani” lepiej jest używać określeń typu „osoba w późniejszym okresie życia”, „dojrzały wiekiem” lub po prostu „dojrzały”. Zamiast mówić „Niemobilny senior” lepiej używać zwrotów „osoba o ograniczonej mobilności” lub „osoba o ograniczonych możliwościach poruszania się”. 

Unikajmy sformułowań używających zwrotów „niedołężny”, „nieporadny” czy „bezradny”. Warto również pamiętać, że wiek nie musi określać zainteresowań i umiejętności danej osoby. Dlatego lepiej mówić „osoba starsza o różnorodnych zainteresowaniach” zamiast „leniwy staruszek” czy „staruszka bez pomysłu na życie”.

Nazywaj ich „osobami starszymi”, nie „starcami”

Warto podkreślić, że stosowanie określeń „starzec” czy „staruszka” może być nieodpowiednie i nieuprzejme. Zamiast tego lepiej posługiwać się zwrotem „osoba starsza”. Takie podejście wyraża szacunek i podkreśla indywidualność każdej jednostki, niezależnie od wieku. Wskazane jest unikać uogólnień dotyczących seniorów, bowiem z wiekiem człowieka zwykle nie zanikają zainteresowania i pasje. 

Zatem istnieje szansa, że wiekowa „osoba starsza” nadal sprawnie posługuje się nowymi technologiami, angażuje się w życie społeczne czy interesuje się sztuką lub sportem. Dlatego posługiwanie się terminami, które wywołują skojarzenia z bezradnością i obojętnością, może być krzywdzące. Osoby starsze na ogół chcą pozostać aktywne i niezależne jak najdłużej, dlatego trafniejszym określeniem będzie tu „osoba w późniejszym okresie życia”.

Nie posługuj się określeniami „starzy emeryci”

Innym przykładem fraz, których powinniśmy unikać, są określenia pokroju „starzy emeryci”. Taki sposób nazywania nie tylko uogólnia i upraszcza obraz osób starszych, lecz może również wprowadzać negatywne skojarzenia. Dlatego lepiej posługiwać się zwrotem „osoby w wieku emerytalnym” lub innym neutralnym określeniem, które nie utożsamia wieku jedynie ze statusem społecznym. 

Unikanie takich określeń jak „starzy”, „staruszkowie” czy „starusie” w odniesieniu do seniorów pomoże zachować międzypokoleniowy szacunek i uznanie, że każdy człowiek – bez względu na wiek – pozostaje osobą o niepowtarzalnej indywidualności i posiada indywidualne doświadczenia życiowe. To pozwala zachować im majestat, który przynosi wiek i doświadczenie, a jednocześnie akceptuje, że osoby starsze pozostają pełnowartościowymi uczestnikami społeczności.

Pozdrawiaj ich po imieniu dopiero po uzyskaniu zgody

Kiedy spotykamy osobę starszą, warto pamiętać, że nie wszyscy ludzie dojrzałego wieku pragną być tykani. Stąd ważne jest uprzednie zapytanie o zgodę na użycie zdrobnień czy form grzecznościowych typu „pan” lub „pani”. Zbyt swobodne zwracanie się może być nieodpowiednie i sprawiać dyskomfort niektórym osobom. Zwrócenie się po imieniu lub nazwisku jest zawsze bezpieczną i neutralną opcją, jeśli nie znamy preferencji naszego rozmówcy. 

Należy również unikać przezwisk czy zdrobnień, chyba że dana osoba wyraźnie nam je zaproponuje. Szanując odmowę takich form zwracania się, okazujemy uczciwość i uznanie dla dojrzałości oraz indywidualności naszego starszego rozmówcy. Warto pamiętać, aby relacje międzypokoleniowe budować na szacunku, dyskrecji oraz zainteresowaniu osobą drugiej strony, a nie na założeniach i stereotypach.

Zapytaj uprzejmie o imię i pozwól się przedstawić

Pokazać szacunek i zainteresowanie starszą osobą można w prostych gestach i słowach. Zamiast od razu zwracać się po imieniu, pozwólmy jej się przedstawić. Spytajmy o imię lub o to, jak ma na imię i nazwisko. Dotyczy to również zwrotów takich jak „ciociu”, „babciu” czy tykających form zaimków.

Najlepiej czekać, aż sama osoba starsza wskaże, w jaki sposób woli być zwracana. Warto wtedy zezwalać jej na dużo czasu, pozwalając swobodnie dokończyć myśl. W ten prosty sposób uzyskamy szacunek i zaufanie tej osoby. Liczy się zainteresowanie i chęć przekazania, że jesteśmy szczerze zainteresowani rozmową bez pośpiechu. Starsza osoba doceni taką uwagę, uśmiech i chęć do wysłuchania jej opowieści. To wszystko pomoże nawiązać więź i stworzyć przyjacielską atmosferę.

Okazuj szacunek i zainteresowanie ich doświadczeniem

Najważniejszą zasadą, na którą warto zwrócić uwagę, jest okazywanie szacunku i zainteresowania osobą starszą. Należy brać pod uwagę, że wiele z nich posiada bogate doświadczenia i wartościowe życiowe historie. Podczas rozmowy ważne jest uważne słuchanie i zadawanie pytań, które dadzą im możliwość dzielenia się swoimi przeżyciami. To nie tylko wzmacnia więzi międzypokoleniowe, ale także przyczynia się do wzrostu wzajemnego zrozumienia i szacunku. 

Dbanie o kontakt wzrokowy, uważność  na ton i wybór słów pozwoli poczuć starszej osobie, że jest słuchana i doceniana. Ważne jest staranne dobieranie pytań, które nieobcegorliwie odnoszą się do trudnych części życia. Należy zachować delikatność, choć dawać przestrzeń do swobodnej wypowiedzi. Wiele osób starszych spragnionych jest po prostu rozmowy i ciepłego zainteresowania.Dajmy im taką możliwość, kierując rozmowę tak, by mogły dzielić się tym, co dla nich ważne.